Osoba PEP. Kim są osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne (Politically Exposed Person)?

Kim jest osoba PEP, kto może otrzymać taki status oraz z jakimi obowiązkami i konsekwencjami się to wiąże? W artykule wyjaśniamy, dlaczego instytucje finansowe muszą zwracać szczególną uwagę na osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne oraz co to oznacza dla klientów, ich rodzin i współpracowników.

Z artykułu dowiesz się:

• PEP – kto to oraz jakie osoby mogą otrzymać taki status.

• Jakie stanowiska publiczne uznawane są za eksponowane.

• Na czym w praktyce polega znaczenie tej kwalifikacji.

• Jak długo trwa status PEP.

Spis treści:

• Co to PEP?

• Osoba PEP – kto to i jak ją rozpoznać?

• Status PEP – co to oznacza w praktyce?

• Eksponowane stanowisko polityczne – definicja i przykłady

• Osoba PEP – podsumowanie

Co to PEP?

PEP to skrót od angielskiego określenia politically exposed person, czyli osoba zajmująca eksponowane stanowisko polityczne. Pojęcie odgrywa ważną rolę w przepisach dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML/CFT). 

PEP nie oznacza niczego złego ani podejrzanego – to sygnał, że dana osoba ze względu na pełnioną funkcję publiczną może wiązać się z podwyższonym ryzykiem. Osoby zajmujące ważne stanowiska polityczne, zarówno w Polsce, jak i za granicą, często mają wpływ na wydatkowanie środków publicznych, dostęp do poufnych informacji lub decydują o sprawach o dużym znaczeniu gospodarczym. Taka pozycja może rodzić zagrożenie nadużyć czy wykorzystywania wpływów. Dlatego instytucje finansowe są zobowiązane do stosowania wobec PEP-ów dodatkowych środków ostrożności.

Dla banków, firm inwestycyjnych czy ubezpieczycieli oznacza to konkretne działania, m.in.

• dokładniejsze sprawdzanie źródła pochodzenia środków,

• regularny monitoring relacji biznesowej,

• dokumentowanie wszystkich istotnych ustaleń związanych z klientem posiadającym status PEP.

Instytucje muszą również zadbać o to, aby ich systemy wewnętrzne umożliwiały identyfikację takich osób już na etapie nawiązywania relacji z klientem.

Osoba PEP – kto to i jak ją rozpoznać?

Pojęcie „osoba PEP” odnosi się do osób, które wiążą się z wpływem na decyzje publiczne, dostępem do funduszy państwowych czy stanowieniem prawa. To m.in.:

• głowy państw i szefowie rządów,

• ministrowie i wiceministrowie,

• parlamentarzyści, senatorzy i posłowie,

• sędziowie sądów najwyższych lub konstytucyjnych,

• członkowie zarządów partii politycznych,

• członkowie organów nadzorczych i zarządzających w spółkach Skarbu Państwa,

• dyplomaci wysokiego szczebla.
  
  

To jednak nie wszystko. Status PEP może dotyczyć nie tylko samej osoby zajmującej określoną funkcję, ale także jej bliskich. Zgodnie z przepisami AML, do grona PEP zaliczają się również:

• małżonkowie i partnerzy życiowi,

• dzieci oraz ich współmałżonkowie,

• rodzice,

• osoby znane jako bliscy współpracownicy (np. wspólnicy biznesowi, doradcy, pełnomocnicy).

Oznacza to, że pytanie „PEP – kto to?” nie zawsze ma prostą odpowiedź. Chodzi nie tylko o formalnie zajmowane funkcje, ale też o relacje osobiste oraz zawodowe, które mogą wiązać się z ryzykiem nadużyć. 

Status PEP – co to oznacza w praktyce?

PEP niesie ze sobą dodatkowe obowiązki – zarówno po stronie instytucji finansowych, jak i samej osoby objętej tym statusem. Dla klienta oznacza to przede wszystkim większą kontrolę nad jego aktywnością finansową:

• obowiązek zgłaszania transakcji powyżej określonych progów,

• częstsze pytania o źródło pochodzenia środków,

• dodatkowe kontrole przy zakładaniu konta, zlecaniu przelewu, wypłacie gotówki o znacznej kwocie, czy zawieraniu umowy inwestycyjnej.

Klient PEP musi być przygotowany na bardziej szczegółową weryfikację oraz obowiązek przedstawienia dokumentów potwierdzających legalność środków.

A jak bank lub firma inwestycyjna identyfikuje, czy dana osoba ma status PEP? Najczęściej już na etapie otwierania konta lub nawiązywania relacji z klientem stosowane są specjalne pytania i formularze. Instytucje korzystają także z baz danych i systemów weryfikacyjnych, które pomagają wykrywać osoby powiązane z funkcjami politycznymi. Status PEP nie jest nadawany przez bank, ale wynika z analizy spełniania określonych kryteriów.

Eksponowane stanowisko polityczne – definicja i przykłady

W Polsce do eksponowanych stanowisk politycznych zaliczają się między innymi: 

• prezydent, 

• premier,

• ministrowie i wiceministrowie,

• parlamentarzyści,

• sędziowie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego,

• członkowie zarządów partii politycznych,

• dyrektorzy instytucji państwowych, np. NFZ, ZUS czy KAS.

Na poziomie międzynarodowym będą to np. ambasadorzy, członkowie zarządów banków centralnych, osoby kierujące organizacjami międzynarodowymi oraz przedstawiciele władz zagranicznych państw.

Co istotne, status PEP nie wygasa automatycznie wraz z zakończeniem kadencji. W większości przypadków utrzymuje się przez co najmniej 12 miesięcy od momentu opuszczenia funkcji, a instytucja finansowa może uznać za zasadne wydłużenie tego okresu, jeśli istnieją ku temu podstawy, np. zachowane wpływy polityczne lub trwające relacje gospodarcze.

Dla instytucji finansowych rozpoznanie osoby, która pełni lub pełniła eksponowane stanowisko polityczne, ma ogromne znaczenie. To właśnie dzięki takiej identyfikacji można odpowiednio ocenić ryzyko i zastosować dodatkowe środki ostrożności. Świadomość, że klient ma wpływową pozycję, pozwala lepiej chronić system finansowy przed nadużyciami, korupcją i praniem pieniędzy.

Osoba PEP – podsumowanie

Status PEP to nie etykieta podejrzenia, ale sygnał dla systemu finansowego: zachowaj czujność. Eksponowane stanowiska polityczne wiążą się z wpływem i dostępem do środków publicznych, dlatego transakcje takich osób wymagają większej przejrzystości. 

PEP to nie tylko polityk, ale też jego bliscy czy partnerzy biznesowi. Dla banku to informacja, że warto przyjrzeć się relacji uważniej – nie z podejrzenia, a z obowiązku.